Dat wij 7 dagen in de week naar de winkel kunnen gaan is niet altijd zo vanzelfsprekend geweest. Er zijn tijden geweest dat er vrijheid was van de opening van de winkels. Maar later is daar de winkeltijdenwet voor in het leven geroepen. Dit kwam doordat er in het begin van de twintigste eeuw de eerste discussie over ontstond. Maar waarom zijn supermarkten tegenwoordig zo lang open? En hoe is de winkeltijdenwet tot stand gekomen die wij nu kennen?
Waardoor is de winkeltijdenwet ontstaan?
Het was altijd zo dat winkeliers zelf mochten bepalen wanneer en hoe lang hun winkel open was. Daardoor werkten sommige winkeliers wel 80 uur per week. De vakbonden vonden dit een veel te lange werkweek, wat ook de populariteit van opties zoals boodschappen thuisbezorgd deed toenemen, omdat consumenten hun boodschappen gemakkelijker en flexibeler konden regelen.
De winkeliers waren vaak zeven dagen in de week open en gingen dan pas tegen tien uur in de avond weer dicht. Hierdoor werd er al vanaf 1900 moeite gestoken in het vastleggen van de winkeltijdenwet.
Na veel onenigheid werd in 1930 de winkeltijdenwet ingevoerd. Hierin werd vastgelegd dat er op zondag alleen uitzonderlijk een winkel open mocht zijn en dat de winkels om negen uur moesten sluiten. De zondagopening werd alleen toegestaan aan Joodse winkeliers en winkels die verse producten verkochten.
Het ontstaan van de eerste winkeltijdenwet
In 1930 werd de eerste winkeltijdenwet ingevoerd, nadat er sinds 1900 al politiek overleg was over de openingstijden van winkels. In deze wet stond dat winkels van maandag tot en met zaterdag geopend mochten zijn tussen 5 uur ’s ochtends en 22 uur ’s avonds — een regel die destijds bepalend was voor elke lokale winkel of Supermarkt in de Buurt.
.
In 1934 werd het zelfs voor sommige winkels mogelijk gemaakt om onder bepaalde omstandigheden ook op zondag open te gaan. Hiervoor werd in 1953 de Zondagswet vastgelegd. In deze wet kwam te staan dat de zondagsrust die vanuit het Christelijke geloof traditie was nageleefd moest worden.
In 1815 werd al de eerste versie van deze wet vastgelegd. Zo mochten er op zondag tot 13.00 uur geen openbare vermakelijkheden plaatsvinden, tenzij ze een religieus karakter hadden. Door deze strikte regeling werd het later lastiger om de winkeltijdenwet verder aan te passen, zelfs toen consumenten steeds meer gewend raakten aan ruimere openingstijden en het zoeken naar aanbiedingen en kortingen.
Het begin van de koopzondag
In de loop van de tijd werd de winkeltijdenwet meerdere malen aangepast. In 1951 zou opnieuw in de wet worden vastgelegd dat winkels op zondag hun deuren niet mochten openen. Maar toch is in 1984 de wet weer aangepast en werd er toegestaan dat de winkels 4 keer per jaar op zondag open mochten zijn.
Deze verruiming van de winkeltijdenwet had er alles mee te maken dat er veel huisvrouwen waren die gingen werken. Hierdoor hadden zijn minder tijd om te gaan winkelen en boodschappen doen. Er werd met het verruimen van de winkeltijdenwet gehoor gegeven aan de oproep van de werkende huisvrouwen. De supermarkt open op zondag was daar het begin van.
In 1993 werd de zondagopening nog verder verruimd en kregen de winkels toestemming om hun deuren 8 keer per jaar te openen op zondag. Dit werd landelijk bepaalt. Vanaf 2013 werd deze verantwoordelijkheid aan de gemeenten gegeven.
Dit zorgde ervoor dat steeds meer winkels hun deuren ook op zondag openden. Mede daardoor werd in 2018 opnieuw een besluit genomen binnen de winkeltijdenwet. Daarin werd vastgelegd dat iedere ondernemer voortaan zelf mocht bepalen of hij elke zondag open wilde zijn voor klanten — een ontwikkeling die consumenten nóg meer mogelijkheden gaf om te vergelijk supermarkt aanbiedingen en hun boodschappenmoment flexibel te kiezen.
Het begin van de 24 uurseconomie
Met een 24 uurseconomie wordt bedoeld dat bedrijven dag en nacht door mogen blijven draaien. Het begin hiervan is neergezet binnen de horeca. In de horeca komt het voor dat bijvoorbeeld een fastfoodrestaurant 24 uur open kan zijn.
Ook in de industriële sector betekende dit dat fabrieken zeven dagen per week, 24 uur per dag mochten produceren — iets waar steeds meer gebruik van werd gemaakt. En als ondernemer wil je je klanten niet verliezen aan online winkels, waardoor ruimere openingstijden, een supermarkt die op zondag open is en avondopenstelling een logische stap werden. Voor veel bedrijven en consumenten draait het daarbij om manieren om slimmer besparen te kunnen toepassen binnen deze nieuwe realiteit.
De korte levertijd die een internetwinkel daarbij kan garanderen zorgt ervoor dat mensen daar steeds meer voor gaan kiezen. De openingstijdenwet verruimen was dan ook noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de winkels niet massaal uit het straatbeeld zouden gaan verdwijnen.
Wat zijn de voordelen van een verruimde winkeltijdenwet?
Door het verruimen van de openingstijden konden ook gezinnen met twee werkenden hun boodschappen doen na werktijd. Dat supermarkten op zondag en in de avond open waren, was vroeger ondenkbaar, maar werd al snel heel normaal. Winkels mochten open van 6 uur ’s ochtends tot 22 uur ’s avonds, waardoor consumenten makkelijker hun weg vonden om vind de beste deals en openingen te benutten.
Naast deze mogelijkheid werd er meteen voor meer werkgelegenheid gezorgd, want als de winkels langer en vaker open mogen dan was er ook meer winkelpersoneel nodig. Dit was weer goed voor de economie. Het verruimen van de winkeltijden had dus op meerdere vlakken zo zijn voordelen, behalve voor de kleinere ondernemers.
Het effect op kleinere winkels van de verruiming van de winkeltijdenwet
Toen de winkeltijdenwet verder werd verruimd, kwam er vanuit kleine ondernemers protest. Voor hen pakte de verandering minder gunstig uit: langere openingstijden betekenden meer personeel, hogere kosten en de uitdaging om die investering ook daadwerkelijk terug te verdienen — iets wat in de praktijk vaak lastig bleek, zeker tegenover grote spelers zoals Albert Heijn.
Maar uiteindelijk nam dat protest af en hebben ook de kleinere ondernemers zo hun manier gevonden om toch de deuren langer open te kunnen houden en hun bestaansrecht te behouden. Wat heel fijn is, want voor veel mensen zijn de kleine ondernemers nog steeds heel belangrijk.
Dit heeft alles te maken met het feit dat de producten daar kleinschalig en vers worden geproduceerd. Daarnaast blijft er een stukje ambacht behouden dankzij kleinere ondernemers en speciaalzaken, die het vaak zwaar hebben om te overleven naast de macht van grote supermarkten. Deze supermarkten worden steeds groter en lijken in hun assortiment steeds meer op kleine warenhuizen, zoals te zien is bij Plus Quaedvlieg.
FAQs
Wat is de winkeltijdenwet precies?
De winkeltijdenwet bepaalt wanneer winkels open of gesloten mogen zijn. De wet regelt vooral de openingstijden op zondag, feestdagen en late avonduren. Gemeenten mogen tegenwoordig zelf bepalen hoeveel vrijheid winkeliers krijgen.
Waarom werd de winkeltijdenwet ingevoerd?
De wet is ontstaan om extreem lange werkweken tegen te gaan. Winkeliers werkten vroeger soms 80 uur per week omdat er geen regels waren. Vakbonden wilden werknemers beschermen en daarom werd de winkeltijdenwet in 1930 ingevoerd.
Waarom mochten winkels vroeger niet open op zondag?
De zondag werd gezien als een religieuze rustdag. Vanuit christelijke tradities én de Zondagswet van 1953 was het verboden om winkels te openen. Alleen Joodse winkels of winkels met verse producten kregen uitzonderingen.
Wanneer kwamen de eerste koopzondagen?
De eerste officiële koopzondagen kwamen in 1984. Winkels mochten toen vier keer per jaar open op zondag. In 1993 werden dat acht keer en vanaf 2013 mochten gemeenten dit zelf beslissen.
Mogen winkels nu elke zondag open zijn?
Ja. Sinds 2018 mogen ondernemers zelf kiezen of ze elke zondag open zijn. De meeste supermarkten en veel winkels maken hier gebruik van vanwege vraag van consumenten.
Wat is een 24-uurs economie?
Een 24-uurs economie betekent dat bedrijven dag en nacht kunnen draaien. Denk aan horeca, industrie en sommige retailsectoren. Dit heeft bijgedragen aan ruimere winkelopeningstijden.
Waarom zijn supermarkten tegenwoordig zo lang open?
Door drukke levensstijlen, werkende gezinnen en online concurrentie is er meer vraag naar flexibele openingstijden. Supermarkten spelen daarop in door tot laat open te zijn, soms tot 22:00 uur of zelfs 24 uur per dag.
Over de auteur
